Ergenlikte Anne Baba ile Yaşanan Çatışmalar: Nedenleri ve Çözüm Yolları

Ergenlik dönemi, hem ergen hem de ailesi için inişli çıkışlı bir süreçtir. Fiziksel, duygusal ve sosyal değişimlerin yoğun olarak yaşandığı bu evre, gençlerin kendi kimliklerini aradığı bir dönemdir. Bu arayış esnasında anne baba ile yaşanan çatışmalar kaçınılmaz hale gelebilir. Ancak bu çatışmalar, sağlıklı iletişimle büyümeye ve olgunlaşmaya katkı sağlayabilir.

Peki ergenlik döneminde hangi psikolojik değişimler olur? Gençler neden anne babalarıyla daha fazla tartışır? Bu çatışmaların altında ne yatar ve nasıl sağlıklı bir çözüme ulaşılır?

Ergenlik Döneminde Hangi Psikolojik Değişimler Olur?

Ergenlik dönemi, beynin gelişmeye devam ettiği, hormonların yoğun çalıştığı ergenlikte cinsel gelişim yönünden ve bireyin “ben kimim?” sorusunu sorduğu bir geçiş sürecidir. Bu dönemde görülen başlıca psikolojik değişimler şunlardır:

• Kimlik arayışı: Ergen, artık bir çocuk değildir; ancak tam anlamıyla bir yetişkin de sayılmaz. Bu belirsizlik, kafa karışıklığına yol açar. Gençler kendi değerlerini, inançlarını ve yaşam görüşlerini oluşturmaya çalışır.
• Duygusal dalgalanmalar: Hormonel değişiklikler, duygu durumlarında ani iniş çıkışlara neden olur. Öfke, üzüntü, neşe ve kaygı kısa aralıklarla birbirini takip edebilir.
• Bağımsızlık arzusu: Ergen, kendi kararlarını almak ve birey olduğunu kanıtlamak ister. Ancak bu çaba, çoğu zaman ebeveynlerin sınır koyma çabasıyla çatışır.
• Öz güven ve öz saygı gelişimi: Bu dönemde gençler, çevresinden onay almak ister. Olumsuz eleştiriler ya da aşırı baskı, özgüvenin sarsılmasına neden olabilir.

Tüm bu değişimlerle birlikte ergen, dış dünyaya uyum sağlamaya çalışırken iç dünyasında da büyük bir dönüşüm yaşar.

Ergenlik Döneminde Görülen Kaygılar Nelerdir?

Ergenlik süreci yalnızca fiziksel büyümeyi değil, aynı zamanda duygusal ve zihinsel olgunlaşmayı da içerir. Bu süreçte ergenin zihnini meşgul eden birçok kaygı ortaya çıkar:

• Gelecek kaygısı: Sınavlar, meslek seçimi ve yaşam planlamaları, genci yoğun bir stres altına sokabilir.
• Akran ilişkileri: Arkadaşlar tarafından kabul edilme isteği, sosyal kaygıları artırabilir. Dışlanma ya da alay edilme korkusu yaygındır.
• Aile içi beklentiler: Ailenin akademik ya da davranışsal beklentileri ergeni baskı altında hissettirebilir.
• Beden algısı ve benlik imajı: Vücutta meydana gelen değişimler, özellikle sosyal medyanın da etkisiyle, ergenin kendine dair olumsuz düşünceler geliştirmesine neden olabilir.

Bu kaygılar, ergenin davranışlarını, ruh halini ve aile içi iletişimini doğrudan etkileyebilir.

Ergenler Neden Anne Babasıyla Çatışır?

Ergenlik döneminde yaşanan çatışmalar çoğu zaman bir “kontrol savaşı” gibi algılanır. Aslında bu çatışmalar, bir yönüyle ergenin bireyselleşme çabasıdır. İşte başlıca nedenler:

• Sınırların yeniden çizilmesi: Ergen, daha özgür olmak ister; anne baba ise hala yönlendirme ve denetim ihtiyacı hisseder. Bu dengenin kurulması zaman alabilir.
• Kuşak farkı ve değer çatışması: Farklı bakış açıları ve dünya görüşleri çatışmalara zemin hazırlar.
• İletişim tarzı: Ergenler duygularını net ifade edemeyebilir. Ebeveynlerin eleştirel ya da yargılayıcı tutumu da iletişimi tıkar.
• Örnek olma ihtiyacı: Ergen, ebeveynin söyledikleriyle yaptıkları arasında tutarlılık arar. Bu tutarlılık olmadığında tepki gösterebilir.

Unutulmamalıdır ki, bu çatışmaların çoğu kişisel değil, gelişimsel temellidir.

Ergenlik Döneminde Yaşanan En Büyük Problem Nedir?

Birçok uzmana göre ergenlik döneminde yaşanan en büyük problem, iletişimsizliktir. Çatışmanın kendisi değil, çatışmayı yönetememe durumu daha yıpratıcıdır. Aile içinde duyulmayan bir ergen, dış dünyaya yönelerek kendini ifade etmeye çalışır. Bu da riskli davranışları beraberinde getirebilir.

Ergenlikte Aile İçi Çatışmalarla Baş Etmek İçin Çözüm Yolları

• Dinlemeyi öğrenin: Ergenler her zaman çözüm istemeyebilir; bazen sadece anlaşılmak ister.
• Yargılamadan yaklaşın: Yıkıcı eleştiriler yerine destekleyici cümleler tercih edin.
• Sınırlar koyarken açıklayıcı olun: “Hayır” demek yerine “Neden hayır dediğinizi” anlatın.
• Kendi ergenliğinizi hatırlayın: Bu empati, anlayışlı olmanıza yardımcı olabilir.

Ergenlik dönemi çatışmaları tamamen doğal olsa da, bu dönemi daha sağlıklı ve az yıpratıcı geçirmek mümkündür. Aileler için bazı etkili çözüm yolları şunlardır:

1. Aktif Dinleme Becerisini Geliştirin

Ergenler kendilerini ifade etmekte zorlanabilir. Onlara söz hakkı tanımak, sözlerini kesmeden dinlemek ve duygularını küçümsemeden anlamaya çalışmak önemlidir. “Senin için önemli olduğunu görüyorum” gibi empatik cümleler, gencin kendini değerli hissetmesini sağlar.

2. Duygularını İfade Etmesine Fırsat Verin

Ergenler çoğu zaman anlaşılmadıklarını hisseder. Kızgınlık, öfke ya da gözyaşı onların dilidir. Duygularını bastırmaya zorlamak yerine, duygularını ifade edebileceği güvenli bir alan sunmak uzun vadede bağ kurmayı kolaylaştırır.

3. Net ve Sakin Sınırlar Koyun

Kurallar önemli; ancak nasıl sunulduğu da bir o kadar etkili. “Ben böyle istiyorum” yaklaşımı yerine, kuralların gerekçelerini paylaşmak (örneğin: “Gece geç saatlerde dışarıda olman güvenli değil”) ergenin mantıklı düşünmesine katkı sağlar. Esneklik gösterebildiğinizde güven inşa etmiş olursunuz.

4. Eleştiriden Çok Takdir Edin

Ergenlikte özgüven çok kırılgandır. Sürekli eleştirilen bir genç kendini değersiz hisseder. Bu da daha fazla çatışmayı beraberinde getirir. Küçük olumlu davranışları bile fark edip takdir etmek, davranış değişikliğini hızlandırır.

5. Model Olun

Ergenler söylenene değil, yapılanlara bakar. Sabırlı, tutarlı, saygılı bir ebeveyn modeli, davranışsal olarak da onlara örnek olur. Kendi duygularınızı nasıl yönettiğinizi göstererek öğretici olabilirsiniz.

6. Açık ve Dürüst İletişim Kurun

Yasaklamak yerine açıklamak; emir vermek yerine fikir almak ilişkiyi güçlendirir. “Senin fikrin ne?”, “Bu konuda ne düşünüyorsun?” gibi sorular, gencin kendi kararlarını vermeyi öğrenmesini destekler.

7. Gerektiğinde Uzman Desteği Alın

Bazı durumlarda iletişim tıkanabilir, çatışmalar sertleşebilir veya ergenin ruhsal sorunları büyüyebilir. Böyle durumlarda aileler profesyonel bir ergen terapisi veya aile danışmanlığı için psikologdan destek alarak süreci daha sağlıklı yürütebilir.

Ergenlik dönemi, fırtınalı bir deniz gibidir. Ancak kaptanlık becerisiyle bu fırtına sağ salim atlatılabilir. Ebeveynler olarak rehberlik etmeye, sabırla dinlemeye ve yanında durmaya devam edin. Çünkü bu dönemin sonunda karşınıza kimliğini bulmaya başlayan, güçlü bir birey çıkacaktır.

Klinik Psikolog Şahin UÇAR

www.bursapsikolog.org